ҰАТ қатысушыларының құқықтары тікелей заңнамалық деңгейде бекітілген

Қазақстанда 10 жылдан астам ұлттық алдын алу тетігі институты (ҰАТ) жұмыс істейді, оның мақсаты соттар мен құзыретті мемлекеттік органдардың шешімдері негізінде адамдар уақытша орналастырылатын түзеу мекемелеріне, уақытша ұстау изоляторларына, балалар үйлері мен интернаттарға, қарттар үйлеріне, психикалық денсаулық орталықтарына және т. б. тәуелсіз алдын ала баруды жүзеге асыруға азаматтарды тарту. Азаптаудың және басқа да қатыгез, адамгершілікке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын қарым-қатынас түрлерінің алдын алу.

ҰАТ қатысушыларының құрамына азаматтардың құқықтарын қорғау жөніндегі қызметті жүзеге асыратын қоғамдық бірлестіктердің біздің азаматтарымыздың арасынан іріктелетін мүшелері, сондай-ақ заңгерлер, педагогтар, әлеуметтік қызметкерлер, дәрігерлер кіреді.

Ұлттық превентивтік тетікке:

1) Қазақстан Республикасының азаматы болып табылмайтын тұлғалар;

2) Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген тәртіппен өтелмеген немесе алынбаған соттылығы бар тұлғалар;

3) қылмыс жасауда күдікті немесе айып тағылып отырған тұлғалар;

4) сотпен әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеттілігі шектелген деп танылған тұлғалар;

5) судьялар, адвокаттар, мемлекеттік қызметшілер және әскери қызметшілер, сондай-ақ құқық қорғау және арнайы мемлекеттік органдардың қызметкерлері;

6) психиатрда және/немесе наркологта есепте тұратын тұлғалар;

7) қасақана қылмыс жасағаны үшін ақталмайтын негіздер бойынша қылмыстық жауапкершіліктен босатылған тұлғалар;

8) жағымсыз себептермен мемлекеттік немесе әскери қызметтен, құқық қорғау және арнайы мемлекеттік органдардан, соттардан босатылған немесе адвокаттар коллегиясынан шығарылған тұлғалар;

9) адвокаттық қызметпен айналысуға лицензиясынан айырылған тұлғалар қатысушы бола алмайды.

ҰАТ қатысушыларының құқықтары тікелей заңнамалық деңгейде бекітілген. Бұл олардың қызметінің мемлекеттік органдар қызметінен тәуелсіздігінің кепілі. Бұл ретте олардың жауапкершілігі мен мемлекеттік органдардың қатысушылармен өзара іс-қимыл жасау жауапкершілігі нақты көрсетілген.

ҰАТ қатысушылары 2 жыл мерзімге таңдалады, яғни 5 адамнан тұратын Абай облысындағы ҰАТ қатысушыларының ағымдағы құрамы 2023-2024 жылдарға сайланды.

2023 жылғы 15 қыркүйекте Абай облысы бойынша Адам құқықтары жөніндегі Уәкілдің өкілі Дулат Жұмагелдиннің облыстың ҰАТ қатысушыларымен жұмыс кездесуі өтті, оның барысында өңірдегі адам құқықтарының сақталу жағдайы туралы пікір алмасты.

Мәселен, ҰАТ қатысушыларының қамқорлығы мен жауапты жұмысының арқасында ұсталу шарттарына байланысты Абай облысының мандатты мекемелеріне алдын ала бару жүргізілді, олардың қорытындысы бойынша уәкілетті мемлекеттік органдарға ұсынымдар жолданды.

Диалог барысында ҰАТ тобының жетекшісі Роман Теміргазин ҰАТ қатысушыларының жұмыс нәтижелерімен және бүгінгі таңда қолда бар мақсаттар мен міндеттермен бөлісті.

Сондай-ақ, Абай облысындағы адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталық Өкілдігінің жақында ашылуына байланысты адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін Уәкілдің өкілі мен ҰАТ қатысушыларының бірлескен жұмысын нығайту қажет екендігі атап өтілді.

Жұмыс кездесуінің қорытындысы бойынша ҰАТ мүшелеріне жан-жақты қолдау көрсетілді, одан әрі ынтымақтастық шеңберінде жоспарлар белгіленді. Өз кезегінде ҰАТ қатысушылары Өкілдікпен тиімді өзара іс-қимыл жасауға өздерінің ашықтығы мен дайындығын білдірді.

Сурет: Абай облысы бойынша Адам құқықтары жөніндегі орталықтың баспасөз қызметі